Last updated: November 1, 2022
Lesson Plan
ʻĀhinahina Haleakalā

- Grade Level:
- Upper Elementary: Third Grade through Fifth Grade
- Subject:
- Science
- Lesson Duration:
- 60 Minutes
- State Standards:
- 4.HL.3 - Kilo & Waeʻano I Ka Lepo E ʻIke He Aha & Ma Hea E Kanu Ai I Ka Mea Kanu
- Thinking Skills:
- Understanding: Understand the main idea of material heard, viewed, or read. Interpret or summarize the ideas in own words.
Essential Question
Nā Nīnau Hoʻokele
1. Pehea e ulu ai ka mea kanu ʻōiwi i kahi huʻihuʻi loa?
2. He aha nā mea e pono ai ka mea kanu ʻōiwi i mea e ola ai ʻo ia ma Haleakalā?
3. He aha ke ʻano lepo e pono ai ka mea kanu ʻōiwi ma Haleakalā?
4. He aha nā māhele kikoʻī o ka ʻĀhinahina?
Objective
Nā Pahuhopu
1. Hiki i ka haumāna ke hōʻike aku i nā māhele kikoʻī o ka ʻĀhinahina.
2. Hiki i ka haumāna ke kilo a wae ʻano i ka lepo i mea e ʻike ai i kahi kikoʻī no ke kanu ʻana i ka ʻĀhinahina.
3. Maopopo i ka haumāna nā ʻikepili a pau o ka ʻĀhinahina (kaianoho, mea ʻai, a pēlā wale aku).
Background
ʻIke Hoʻokahua
E hoʻolauna hou i nā ʻano lepo like ʻole ma mua o ke aʻo ʻana i ka haʻawina aʻo. Nā ʻano lepo: lepo ʻākeke, lepo mānoanoa, lepo poho, lepo one.
Preparation
Ka Hoʻomākaukau
1. E wae aku i nā haumāna ma nā hui.
2. E hoʻolauna i nā huaʻōlelo kūikawā.
Materials
Download ʻĀhinahina Haleakalā Full Lesson Plan
Lesson Hook/Preview
Ka Manaʻo Pōkole
Eō e Maui-a-Kalana! Eō e Haleakalā! E ola loa ka ʻĀhinahina e uluwehiwehi ana ma Haleakalā ala. He haʻawina aʻo kēia e hōʻike ana i nā ʻikepili like ʻole o ka ʻĀhinahina. ʻO ka ʻĀhinahina kekahi mea kanu ʻāpaʻakuma iā Haleakalā. Ma kēia haʻawina aʻo nei e aʻo aku ai nā haumāna no ka nohona kikoʻī e pono ai ka ʻĀhinahina.
Procedure
Kaʻina Hana
1. Hoʻolauna: E hoʻolele aku ke kumu i ka wikiō o ka ʻĀhinahina. Walaʻau nā haumāna ma nā hui no nā mea a lākou i ʻike ai ma ka wikiō (waihoʻoluʻu/kaianoho/ʻano/nā mea a puni ʻo ia). E koho ke kumu i ʻekolu haumāna e kū a hua akula i nā manaʻo i hāpai aku ai ma nā hui. I ka wā e walaʻau ana ka haumāna, palapala pū ʻia ka manaʻo ma ka papa keʻokeʻo e ke kumu e hōʻike aku ai i ka manaʻo nui i walaʻau ʻia ma nā hui.
2. Aʻo:
- Nīnau ke kumu i nā haumāna, “ma hea i ʻike ʻia ai ka ʻĀhinahina?” Pane pololei: “ʻIke ʻia ka ʻĀhinahina ma Haleakalā.”
-
ʻĀhinahina: He mea kanu ʻāpaʻakuma iā Haleakalā. He ʻekolu ʻano o ka hōʻea ʻana mai o nā mea kanu i Hawaiʻi nei: ʻo ka moana ʻoe, ʻo ka makani ʻoe, a ʻo ka manu . Ua hōʻea mai ka ʻĀhinahina ma o ka pā ikaika o ka makani. He hoahānau ʻo ia i ke California Tarweed.
-
-
Hōʻike ke kumu i ka mea kanu ʻĀhinahina i nā haumāna. E ʻike ʻia ke ʻano o ka ʻĀhinahina ma o nā lonoa 4 o ka haumāna (lonoa ihu, lonoa ʻili, lonoa maka, lonoa pepeiao). Hoʻopihapiha ʻia ka haʻawina “Nā Lonoa”.
-
Puka ke kumu a me nā haumāna i waho me nā poho aniani (2 pā haumāna). Hoʻopiha i kekahi poho aniani i nā pōhaku a io kekahi ime ka lepo. E hoʻi aku ke kumu a me nā haumāna i ka lumi papa me nā poho aniani i hoʻopihapiha ʻia.
-
Kuhi nā haumāna i ka poho aniani i lawa kona lumi no kae hoʻokomo ʻana i ka uwea pūhuluhulu i loko me ka maʻalahi. Kahea ʻia kēlā me kēia haumāna; na kekahi hoa papa e helu kaha i nā pane ma kekahi pepa.
3. Kaunoʻo #1: Kākaʻahi ʻia hoʻokahi uwea pūhuluhulu i kēlā me kēia haumāna. Hoʻohapa ka haumāna i ka uwea pūhuluhulu i loaʻa maila he 2 ʻāpana. Hoʻāʻo ka haumāna e hoʻokomo i ka uwea pūhuluhulu i loko o ka poho aniani pōhaku a me ka poho aniani lepo.
-
ʻOi aku ka paʻakikī o ka hoʻokomo ʻana i ka uwea pūhuluhulu i ka waena o ka poho aniani pōhaku ma muli o ka nui pōhaku. ʻAʻohe lumi e hoʻokomo ai ka uwea pūhuluhulu. I mea e lawa ai ka lumi, e neʻe ana ka uwea pūhuluhulu i nā pōhaku.
-
Wehewehe ke kumu i ka manaʻo nui o ka haʻawina:
1. ʻO ka poho aniani pōhaku ke kaianoho o ka ʻĀhinahina.
2. ʻO ka uwea pūhuluhulu ka mea kanu ʻĀhinahina.
-
Aʻo ke kumu: Ma Haleakalā, he lepo ʻākeke ke ʻano lepo. He lepo i laha i ka nui pōhaku. ʻAʻole ʻaeʻae ka lepo.
4. Kaunoʻo #2: Me ka poho aniani pōhaku, kau i nā orbeez i loko (lawa kūpono he 30 orbeez). Ninini i ka wai. E ʻike ʻia ana ka orbeez e hoʻokino ana i ka pōhaku. Kilo nā haumāna i ka hopena a me ka pilina o ka orbeez me ka pōhaku. ʻO ka pōhaku ka ʻāina/ke kaianoho o ka ʻĀhinahina. ʻO ka orbeez nā aʻa o ka ʻĀhinahina.
-
Haʻawina: Hoʻokino nā aʻa o ka ʻĀhinahina i ka hiʻohiʻona ʻāina. Liliuwelo ka ʻĀhinahina i ke ʻano ʻāina. Inā ʻaʻole liliuwelo ka ʻĀhinahina i ke ʻano ʻāina, e make hoʻi hā ʻo ia.
5. Kaunoʻo #3: Heluhelu nā haumāna i ka moʻolelo pōkole ʻo No ka Wiwoʻole ʻo ʻĀhinahina. Hoʻopili ka haumāna i kona ola ponoʻī me ka moʻolelo pōkole i heluhelu ʻia.
6. Kaunoʻo #4: E noiʻi ka hui haumāna i ke California Tarweed a haku ʻo ia i moʻolelo pōkole/pōkāmana/pelaha/pāhana kohu paʻa (3-D project) e pili ana ka pilina o nā mea kanu ʻelua (nā mea like a me nā mea ʻokoʻa).
7. Loiloi: Pāhana hoʻolaha! He pāhana puka kēia e hāʻawi aku ai i ka lehulehu e hōʻike ana i ka waiwai o ka ʻĀhinahina. He pāhana ʻaeʻoia a i ʻole he hana hui.
- Nā ʻikepili koʻikoʻi: kaianoho, hiʻohiʻona o ka mea kanu me kona wehewehena, kona kuleana nui, hoʻopili ʻia ka ʻĀhinahina i kekahi mea kanu ʻē aʻe.
- Hōʻike ʻia nā huaʻōlelo kūikawā ma ka pāhana puka.
Nā Mea e Pono Ai
- Poho Aniani
- Orbeez
- Wai
- Pōhaku
- Lepo
- Nā Uwea Pūhuluhulu
- Penikala
- Kala/Penimaka
Vocabulary
Nā Huaʻōlelo Kūikawā
- Mea kanu ʻĀpaʻakuma-Endemic plant
- Lepo ʻĀkeke-Cinder dirt
- ʻElala-Insect, bug
- Kaianoho-Habitat
- Hoʻoliliuwelo-To adapt/to be biologically adapted to
- Hoʻokino-Adapt
Enrichment Activities
Nā Mea e Pono Ai No Ka Loiloi ʻAna
-
Ka Manaʻo nui o ka Loiloi
- Ka Manaʻo nui o ka Loiloi
Additional Resources
Nā Kākoʻo a me Nā Kumuwaiwai
-
Nā Kākoʻo No Nā Haumāna Nāwaliwali
-
E hana pū me ka haumāna nāwaliwali.
-